[udir-importantinfo]

Intensjonen med 7.2.2-7.2.4 er å utforske enkeltdelene hele kompetansebegrepet består av: Det å utvikle forståelse og evne til refleksjon og kritisk tenkning .

[udir-quote]

Kompetansebegrepet i LK20:

Kompetanse er å kunne tilegne seg og anvende kunnskaper og ferdigheter til å mestre utfordringer og løse oppgaver i kjente og ukjente sammenhenger og situasjoner. Kompetanse innebærer forståelse og evne til refleksjon og kritisk tenkning .

(Overordnet del, kompetanse i fagene)

[udir-task]

Oppgave

Ta utgangspunkt i den samme læringsprosessen og fagene dere brukte i 7.2.2 og 7.2.3. Bruk oppgavene under for å videreutvikle undervisningsopplegget med tanke på å legge til rette for at elevene utvikler forståelse og evne til refleksjon og kritisk tenkning.

Forståelse og refleksjon: Hvordan støtter dere elevene i å se egen læringsprosess og utvikling? Hvordan legger dere til rette for at elevene reflekterer rundt både det faglige og egen læringsprosess? Hvilke strategier anvender elevene når de skal metakommunisere? Del erfaringer, metoder og evt. fremgangsmåter.
Kritisk tenkning:
1. Les først teksten fra Overordnet del om kritisk tenkning (se under).
2. Velg ett fag: Les Om faget og undersøk hvordan kritisk tekning kommer til uttrykk: Start gjerne i kjerneelementene, før du ser på vurderingsteksten i faget og aktuelle kompetansemål.
3. Forbered en kort forklaring til kollega i samme fag hvordan faget bidrar til å utvikle kritisk tenkning.
På tvers av fag: Del oppgave C med hverandre på tvers av fag: I par eller i grupper, evt. i dialog-kafé.
Til videre utforsking og forslag til samtaletema:

Hvordan bidrar fag med ulike perspektiver som utvikler kritisk tenkning? (Eks. Naturvitenskapelig tenkemåte, tekstanalyse, kildekritikk ... )
Hvilke fag har kritisk tenkning eksplisitt og implisitt uttrykt? Hvor finner dere kritisk tenkning i faget? Del og diskuter hva som er fagovergripende og hva som er fagspesifikt.
Hvordan modellerer dere som lærere kritisk tenkning i læringsprosesser med elevene?

[udir-tabs]
Overordnet del om kritisk tenkning	1.3 Kritisk tenkning og etisk bevisshet Skolen skal bidra til at elevene blir nysgjerrige og stiller spørsmål, utvikler vitenskapelig og kritisk tenkning og handler med etisk bevissthet. Opplæringen skal gi elevene en forståelse av kritisk og vitenskapelig tenkning. Kritisk og vitenskapelig tenkning innebærer å bruke fornuften på en undersøkende og systematisk måte i møte med konkrete praktiske utfordringer, fenomener, ytringer og kunnskapsformer. Opplæringen skal skape en forståelse av at metodene for å undersøke virkeligheten må tilpasses det vi ønsker å studere, og at valg av metode påvirker det vi ser. Hvis ny innsikt skal vokse fram, må etablerte ideer granskes og kritiseres med teorier, metoder, argumenter, erfaringer og bevis. Elevene skal kunne vurdere ulike kilder til kunnskap og tenke kritisk om hvordan kunnskap utvikles. De skal også kunne forstå at deres egne erfaringer, standpunkter og overbevisninger kan være ufullstendige eller feilaktige. Kritisk refleksjon forutsetter kunnskap, men gir samtidig rom for usikkerhet og uforutsigbarhet. Opplæringen må derfor søke en balanse mellom respekt for etablert viten og den utforskende og kreative tenkningen som kreves for å utvikle ny kunnskap. Etisk bevissthet er å veie ulike hensyn mot hverandre og er nødvendig for å være et reflektert og ansvarlig menneske. Opplæringen skal utvikle elevenes evne til å foreta etiske vurderinger og gjøre dem fortrolige med etiske problemstillinger. Kritisk tenkning og etisk bevissthet er både en forutsetning for og en del av det å lære i mange ulike sammenhenger, og bidrar til at elevene utvikler god dømmekraft. Praktisk yrkesutøvelse og kunstnerisk arbeid krever også evne til å reflektere og gjøre vurderinger. (Overordnet del, kompetanse i fagene)
Film: Kritisk tenkning og refleksjon	Eksempel på progresjon i arbeidet med å utvikle kritisk tenkning Å utvikle kritisk tenkning forutsetter kunnskap og skjer gjennom utvikling av mange ulike ferdigheter, både i og på tvers av fag. Her er et eksempel som viser hvordan støtten i læreplanvisningen kan bidra slik at vi kan legge til rette for og følge progresjon i å utvikle et element ved kritisk tenkning; evnen til å lese og å lese ulike tekster med flere perspektiv.
Flere ressurser	Kritisk tenkning i ulike fag Her ser dere eksempler på kjernelementer i fag fra grunnskolen som inneholder ulike elementer av kritisk tenkning. Kjerneelementer Kritisk tenkning.pdf Artikler: Meir kritikk i klasserommet . Aslaug Veum. Utdanningsnytt. 2020 Kritisk om kritisk tenkning. Beate Børresen. Bedre Skole. 2/2020.

[udir-importantinfo]

7.2.2–7.2.4-kapihttaliid áigumuš lea suokkardit olles gealbodoahpaga ovttaskasosiid: Ovdánahttit áddejumi ja dáiddu reflekteret ja kritihkalaččat jurddašit .

[udir-quote]

Gealbodoaba ML20:s

Gealbu lea máhttit háhkat ja geavahit máhtuid ja gálggaid hálddašit hástalusaid ja čoavdit bargguid oahpes ja amas oktavuođain ja dilálašvuođain. Gealbu mearkkaša áddet ja máhttit reflekteret ja kritihkalaččat jurddašit .

(Bajitoassi, gealbu fágain)Liŋkkat olgguldas siidui.

[udir-task]

Bargobihttá

Váldet vuolggasaji seamma oahppanproseassas ja fágain maid geavaheiddet kapihttaliin 7.2.2 ja 7.2.3. Geavahehket vuolábeale bargobihtáid viidásit ovdánahttit oahpahusláhčosa go lea sáhka láhčimis dili nu, ahte oahppit ovdánahttet áddejumi ja dáiddu reflekteret ja kritihkalaččat jurddašit.

Áddejupmi ja reflekšuvdna: Mo dii doarjubehtet ohppiid oaidnit iežaset oahppanproseassa ja ovdáneami? Mo dii láhčibehtet dili vai oahppit reflekterejit sihke fágalaš ja iežaset oahppanproseassa birra? Maid strategiijaid geavahit oahppit go galget metagulahallat? Juogadehket vásáhusaid, metodaid ja vej. bargovugiid.
Kritihkalaš jurddašeapmi
1. Loga vuos bajitoasi teavstta kritihkalaš jurddašeami birra (gč. vuolábealde).
2. Vállje ovtta fága: Loga Fága birra ja guorahala mo kritihkalaš jurddašeapmi boahtá ovdan: Álgge áinnas guovddášelemeanttaiguin, ovdal go geahčadat fága árvvoštallanteavstta ja relevánta gealbomihttomeriid.
3. Čále oanehis čilgehusa mielbargái seamma fágas mo fága veahkeha ovdánahttit kritihkalaš jurddašeami.
Fágaid rastá: Juohkket C-bargobihtá gaskaneattet fágaid rastá: Guoktásat-guoktásat dahje joavkkuin, vej. dialogakafea.
Viidásit suokkardeapmái ja árvalusat ságastallanfáttáide:

Mo leat fágat iešguđet perspektiivvaiguin mielde ovdánahttimin kritihkalaš jurddašeami? (Omd. luonddudieđalaš jurddašanvuohki, teakstaanalysa, gáldokritihkka …)
Guđe fágain boahtá kritihkalaš jurddašeapmi čielgasit ja eahpenjuolgga ovdan? Gos dii gávdnabehtet kritihkalaš jurddašeami fágas? Juogadehket ja digaštallet mii lea fágaidrasttideaddji, ja mii lea fágaspesifihkka.
Mo dii oahpaheaddjin modellerebehtet kritihkalaš jurddašeami oahppanproseassain ohppiiguin?

[udir-tabs]
Bajitoassi kritihkalaš jurddašeami birra	1.3 Kritihkalaš jurddašeapmi ja ehtalaš dihtomielalašvuohta Skuvla galgá veahkehit ohppiid šaddat diehtoáŋgirin ja jearahit gažaldagaid, ovdánahttit dieđalaš ja kritihkalaš jurddašeami ja ahte barget bargguid ehtalaš dihtomielalašvuođain. Oahpahus galgá addit ohppiide kritihkalaš ja dieđalaš jurddašeami áddejumi. Kritihkalaš ja dieđalaš jurddašeapmi mearkkaša geavahit dáidduid guorahalli ja systemáhtalaš láhkai go deaivvada konkrehta praktihkalaš hástalusaiguin, fenomenaiguin, cealkámušaiguin ja máhttohámiiguin. Oahpahus galgá duddjot áddejumi das ahte metodaid maiguin guorahallá duohtavuođa, ferte heivehit dasa maid mii háliidat guorahallat, ja ahte metodaválljen váikkuha dasa maid mii oaidnit. Jus ođđa áddejupmi galggaš šaddat, de ferte guorahallat sajáiduvvan ideaid ja daid kritihkalaččat geahčadit teoriijaid, metodaid, ákkaid, vásáhusaid ja duođaštusaid bokte. Oahppit galget sáhttit árvvoštallat iešguđet máhttogálduid ja kritihkalaččat jurddašit mo máhttu ovdánahttojuvvo. Sii galget maiddái oahppat áddet ahte sin vásáhusat, oaivilat ja jáhkut sáhttet leat váilevaččat dahje boastut. Kritihkalaš reflekšuvdna eaktuda máhtu, muhto addá seammás saji eahpesihkarvuhtii ja eahpediehttevašvuhtii. Oahpahus ferte danne ohcalit dássedeattu gaskal sajáiduvvan diehtaga árvvusatnima ja suokkardeaddji ja hutkás jurddašeami mii gáibiduvvo ovdánahttit ođđa máhtu. Ehtalaš dihtomielalašvuohta lea vihkkedallat ja buohtastahttit iešguđet vuhtiiváldimiid, ja dat dárbbašuvvo vai olmmoš lea reflekterejeaddji ja ovddasvástáduslaš olmmoš. Oahpahus galgá ovdánahttit ohppiid dáiddu dahkat ehtalaš árvvoštallamiid ja oahpásmahttit sin ehtalaš čuolmmaide. Kritihkalaš jurddašeapmi ja ehtalaš dihtomielalašvuohta lea sihke eaktu ja oassi das ahte oahppat máŋgga iešguđet oktavuođas, ja veahkeha ohppiid ovdánahttit buori árvvoštallannávcca. Praktihkalaš fidnodoaibma ja dáiddalaš bargu gáibidit maiddái dáiddu reflekteret ja dahkat árvvoštallamiid. (Bajitoassi, gealbu fágain)
Filbma: Kritihkalaš jurddašeapmi ja reflekšuvdna	Progrešuvnna ovdamearka kritihkalaš jurddašeami ovdánahttimis Kritihkalaš jurddašeami ovdánahttin eaktuda máhtu ja dáhpáhuvvá máŋgga iešguđet gálgga ovdánahttima bokte, sihke fágain ja fágaid rastá. Dá lea ovdamearka mii čájeha mo doarjja oahppoplánačájeheamis sáhttá veahkehit láhčit progrešuvdnii ja čuovvut progrešuvnna go ovdánahttá kritihkalaš jurddašeami elemeantta; dáiddu lohkat ja lohkat iešguđet teavsttaid máŋggain perspektiivvain.
Eanet resurssat	Kritihkalaš jurddašeapmi iešguđet fágain Dás oaidnibehtet guovddášelemeanttaid ovdamearkkaid vuođđoskuvlla fágain main leat iešguđet elemeanttat kritihkalaš jurddašeamis. Kjerneelementer Kritisk tenkning.pdf Viečča Kjerneelementer Kritisk tenkning.pdf Artihkkalat: *Meir kritikk i klasserommet* Liŋkkat olgguldas siidui. . Aslaug Veum. Utdanningsnytt. 2020 Kritisk om kritisk tenkning.Liŋkkat olgguldas siidui. Beate Børresen. Bedre Skole. 2/2020.